Puzyna Michał h. Oginiec (zm. 1723), pisarz w. lit.. Był wnukiem Hieronima (zob.), synem Andrzeja, kaszt. mińskiego, i Eufrozyny z Chrząstowskich, bratem Krzysztofa Dominika (zob.) i Stefana (zob.).
W młodości P. zapewne służył w wojsku. W r. 1697 uczestniczył w elekcji i oddał głos na Augusta II. Należał do stronnictwa antysapieżyńskiego, brał udział w bitwie pod Olkiennikami 18 XI 1700 i podpisał „Postanowienie generalne stanów WXL … na zjeździe walnym … pod Olkiennikami uchwalone” 2 XII t. r. W czasie wojny północnej P. zapewne dochował wierności Augustowi II; świadczyć o tym mogą nadania królewskie w pierwszych latach po powrocie Wettyna do Rzpltej, a także używany przez P-ę tytuł dworzanina królewskiego. P. uczestniczył w Walnej Radzie Warszawskiej 1710 r., na której wyznaczono go do komisji gdańskiej. Dn. 3 II 1711 P. otrzymał star. stęgwilskie. W r. 1712 regent lit., z sejmu kwietniowego t. r. wysłany został w poselstwie do cara Piotra I. Instrukcję z kancelarii lit. P. otrzymał 19 IV t. r. Tytułowano go już chorążym nadwornym lit., choć zapis z metryki lit. pochodzi z 18 VIII t. r. P. pospieszył do Rygi, licząc, że zastanie tam cara, spotkał go jednak po drodze 12 VII t. r. w Mitawie. Kanclerz G. I. Gołowkin poradził P-ie udać się za Piotrem I do Elbląga, aby tam uzyskać posłuchanie. Dn. 22 VII t. r. P. był na audiencji u cara, następnie od 28 VII t. r. odbył kilka konferencji z Gołowkinem w obozie rosyjskim pod Szczecinem. P. miał m. in. upomnieć się o Inflanty, żądać wycofania rosyjskiego garnizonu z Elbląga, usunięcia wojsk rosyjskich z Kurlandii i przestrzegania praw tego księstwa. W rozmowach z Gołowkinem P. złagodził niektóre ostre i kategoryczne sformułowania instrukcji, 15 VIII t. r. przekazał stronie rosyjskiej trzydziestopunktowy memoriał z żądaniami polskimi. W miesiąc później otrzymał od kanclerza pisemną odpowiedź w imieniu Piotra I, datowaną w Greifswaldzie (Gryfii).
W kwietniu i maju 1715 P. z polecenia Augusta II przebywał w Wilnie z misją odebrania starych ceł lit., trzymanych dotąd przez podskarbiego i hetmana w. lit. na mocy uchwały konwokacji 1697 r. Asystowali mu żołnierze sascy. P. zawarł kontrakt na 100 000 tynfów na dzierżawę ceł «byle te cła JKMci nieprzyjaciołom pańskim … nie dostały się». Podczas pobytu w Wilnie P. donosił listownie kanclerzowi Janowi Szembekowi o panujących tam nastrojach i przygotowaniach hetmana w. lit. Ludwika Pocieja do zwołania konwokacji generalnej na Litwie. W r. 1717 P. miał chorągiew petyhorską w pułku królewicza. Dn. 11 I t. r. został mianowany pisarzem w. lit. Na sejm grodzieński 1718 r. P. posłował z pow. upickiego, aktywnie uczestniczył w obradach, zachęcając do połączenia izb i dyskutowania na tym forum o ewakuacji wojsk rosyjskich. Był deputowanym do układania konstytucji. Podczas obrad w izbach połączonych 14 XI 1718 czytał swój projekt «ratione liberae vocis», który zebrani zaakceptowali w nieco skróconej formie. Konstytucje pierwszej tury sejmu podpisał «salvae praecustoditione o sukcesorach księżniczki neuburskiej». W drugiej turze obrad z limity w styczniu 1720 P. nie uczestniczył, ponieważ jako sekretarz poselstwa woj. mazowieckiego Stanisława Chomentowskiego udał się do Petersburga. Poselstwo przybyło do Petersburga na początku marca 1720. Miasto zrobiło duże wrażenie na P-ie, podziwiał jego wielkość i rozmach, z jakim zostało zbudowane. W literaturze historycznej to właśnie P-ie przypisuje się anonimowy opis Petersburga, pochodzący z r. 1720, jednak z pewnych sformułowań tekstu wynika jasno, że sekretarz poselstwa nie mógł być jego autorem. P. uczestniczył u boku Chomentowskiego w audiencjach u Piotra I i rozmowach z ministrami rosyjskimi. Opuścił Petersburg 3 VIII t. r., w drodze powrotnej zatrzymał się w Rydze (jeszcze w r. 1764 sukcesorowie P-y upominali się o niewypłaconą mu pensję 2 000 talarów za misję sekretarza poselstwa).
W r. 1716 P. na prośbę swojego brata, jezuity, Stefana zakupił w Gdańsku drukarnię i ofiarował ją warszawskiemu kolegium jezuickiemu. Żona, Zofia z Potockich, córka Andrzeja, star. jabłonowskiego, wniosła mu w posagu rozległe dobra Gwoździec w ziemi halickiej. W r. 1721 małżonkowie odnowili kościół pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najśw. Marii Panny w Gwoźdźcu i ufundowali przy nim klasztor Bernardynów dla 6 ojców, 2 kleryków i 4 braci. Fundację tę potwierdziła Puzynina w r. 1723 już po śmierci męża, który zmarł t. r.
P. miał dwie córki: Konstancję, zamężną za Krzysztofem Mierzejowskim, kaszt. sochaczewskim, i powtórnie za Stanisławem Puzyną, oraz Franciszkę, za Adamem Mrozowickim, regimentarzem ukraińskiej partii wojska kor., star. stęgwilskim. Wdowa Zofia (zm. ok. 1729) wyszła za mąż za Ludwika Kalinowskiego, star. winnickiego. Sukcesorowie P-y do 1746 r. upominali się o wynagrodzenie za sumę 100 000 złp., ulokowaną przez P-ę w dobrach stołowych i ekonomiach królewskich na Litwie, z której skarb królewski nie wypłacał procentów od śmierci Augusta II.
Słown. Geogr., (Gwoździec); Niesiecki; Żychliński, XIII; Elektorów poczet; Ptaszycki J., Knjazja Puzyny, Pet. 1899 s. 36–7; – Bazylow L., Polacy w Petersburgu, W. 1984; Gierowski J., Między saskim absolutyzmem a złotą wolnością, Wr. 1953 s. 274; Kętrzyński W., Petersburg w r. 1720 wg opisu Polaka, „Przew. Nauk. i Liter.” T. 2: 1877 s. 615; Prusinowski J., Krupowicz M., Po ziarnie. Zbiorek pamiątkowy, Wil. 1861 s. 249; Załęski, Jezuici, III; – Akta grodz. i ziem., XXV; Pis’ma i bumagi imperatora Petra Velikogo, Moskva 1946 XII cz. 1, 2; Postanowienie generalne stanów WXL pod Olkiennikami uchwalone (AD) 1700; Teka Podoskiego, VI 182, 221, 258, 277, 490; Vol. leg., V. 896, VI 189, 366, 387; Zawisza K., Pamiętniki, W. 1862 s. 353; – Arch. Prow. OO. Bernardynów w Kr.: rkp. XIX–1; B. Czart.: rkp. 469 k. 259, 275, 359, rkp. 470 k. 33, rkp. 478 k. 583, 587, rkp. 5926.
Ewa Szklarska